Singapore vốn là một hòn đảo quan trọng ở trung tâm của một vương quốc Malaysia đã mất, được biết với cái tên Tamasak. Năm 1819, ông Thomas Stamford Raffles đến từ Anh đã thành lập nên Singapore, là thuộc địa của Anh dưới sự quản lý của công ty Đông Ấn.
Tháng 5/1959, đảng Hành động Nhân dân (PAP) do Lý Quang Diệu thành lập cùng một nhóm trí thức trung lưu giành chiến thắng trong tổng tuyển cử, giúp Singapore đạt được quyền tự trị trên hầu hết lĩnh vực. Lý Quang Diệu trở thành thủ tướng đầu tiên của Singapore.
Ông Lý Quang Diệu trong cuộc tổng tuyển cử tại Singapore năm 1959.
Năm 1963, Singapore sáp nhập với Malaysia, và tách khỏi nước này vào năm 1965 giữa những căng thẳng về chính trị và sắc tộc, chính thức tuyên bố trở thành một quốc gia độc lập.
Ông Lý Quang Diệu khi đó đối mặt hàng loạt thách thức lớn như nguồn nước sinh hoạt, khả năng phòng thủ đất nước rất hạn chế. Ngoài cảng biển, Singapore chẳng có gì đáng kể, thiếu thốn đủ thứ, tài nguyên nghèo nàn, diện tích nhỏ bé, dân số ít, phải nhập khẩu từ lúa gạo đến nước sạch...
Đất nước Singapore nhưng mang một hệ thống sắc tộc đa dạng đến từ khắp châu Á, có ba nhóm dân tộc lớn đến từ Trung Quốc (77%), Mã Lai (14%) và Ấn Độ (8%). Do vậy, không khó hiểu khi Singapore trở thành một trong số quốc gia đa ngôn ngữ trên thế giới, với bốn ngôn ngữ chính thức: tiếng Anh, tiếng Quan Thoại, tiếng Mã Lai và tiếng Tamil.
Hơn 20 năm sau, vào năm 1987, Lý Quang Diệu tuyên bố 80% người dân Singapore hiện có thể được coi là thành viên thuộc tầng lớp trung lưu dựa trên tiêu chí về mức độ sở hữu nhà ở. Đất nước Singapore nhỏ bé đã vươn lên trở thành trung tâm kinh tế nổi bật của châu Á và thế giới. Cũng từ những thành quả đó, câu chuyện về nhà lãnh đạo mang tên Lý Quang Diệu trở thành bài học quý giá cho các thế hệ lãnh đạo, doanh nhân.
Dưới đây là những bài học giúp Singapore chuyển mình và phát triển mạnh mẽ từ Lý Quang Diệu:
1. Xây dựng cơ chế nhà nước trọng dụng nhân tài
Thủ tướng Lý Quang Diệu nhất quyết rằng phải có một nền văn hóa trọng dụng nhân tài để xây dựng một nền công vụ hiệu quả, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Chính phủ đã thiết kế và thực hiện 4 đột phá lớn nhằm xây dựng một nền công vụ trong sạch, hiệu quả, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội.
Ông Lý dường như hiểu rằng cần phải kiến thiết một quốc gia mà người dân được đánh giá dựa trên năng lực, nên một trong những triết lý chính trị bất thành văn của PAP là xây dựng chế độ trọng dụng nhân tài tại Singapore. Bất kỳ chủng tộc nào không có khởi đầu thuận lợi hậu độc lập đều được giúp đỡ đa dạng về xã hội và giáo dục nhờ các nhóm hỗ trợ.
Đặc biệt, ông không khoan nhượng với tham nhũng. Nhờ vậy, Singapore được đánh giá sở hữu một cơ chế điều hành tài chính, giáo dục và phát triển quốc gia hiệu quả. Singapore ban hành Đạo luật mới toàn diện hơn để chống tham nhũng, trao cho Cục Điều tra tham nhũng nhiều quyền hơn trong bắt giam, khám xét, kiểm tra tài khoản ngân hàng… khi điều tra nghi phạm. Khắc phục lỗ hổng luật pháp và những vấn đề chưa lường tới. Tổ chức Minh bạch quốc tế xếp Singapore là nước tham nhũng ít nhất châu Á từ năm 1995 đến năm 2009, xếp thứ 3 thế giới năm 1995 và thứ 4 thế giới năm 2019.
Quan điểm của Thủ tướng Lý Quang Diệu về quản lý: "Tôi không cho phép bất kỳ thành viên gia đình nào không có tài năng được giữ chức vụ quan trọng bởi đó sẽ là thảm họa đối với Singapore và di sản của tôi."
Singapore quyết liệt sàng lọc, loại bỏ cán bộ yếu kém. Những công chức cao cấp người Anh yếu kém bị cho nghỉ hưu sớm hoặc cho thôi việc, chỉ giữ lại người có năng lực, cắt phụ cấp của công chức cấp cao để thúc đẩy nền kinh tế. Kết quả là tỷ lệ thôi việc cao, tạo chỗ trống để tuyển chọn những người tài giỏi nhằm nâng cao năng lực của bộ máy công quyền.
Lý Quang Diệu nhấn mạnh: “Tôi ưa chuộng hiệu quả. Với một công chức trẻ ở vị trí cao, tôi không quan tâm anh ta đã làm việc bao nhiêu năm. Nếu anh ta là người tốt nhất cho vị trí đó, hãy xếp anh ta ở vị trí đó”.
Mức lương của bộ trưởng và công chức cao cấp được xem xét và điều chỉnh thường xuyên để bảo đảm tính cạnh tranh với khu vực tư nhân nhằm giữ chân người tài giỏi làm việc cho chính phủ.Mức lương của quan chức chính phủ được điều chỉnh theo hiệu quả kinh tế của Singapore được đo GDP. Công chức cũng nhận lương thưởng xứng đáng.
Lý Quang Diệu cho rằng trả lương thấp cho cán bộ là cực kỳ nguy hiểm, dù đó là một cảnh sát, nhân viên di trú hay hải quan, vì như vậy họ buộc phải bằng mọi cách khác nhau để “kiếm” thêm cho đủ nuôi gia đình. Hơn nữa, nếu lương làm cho nhà nước thấp hơn, sẽ có xu hướng “chảy máu” người tài ra khu vực tư nhân trả lương cao.Đồng thời, chính phủ kiểm soát chặt chẽ chất lượng đầu vào, cấp học bổng để có công chức ưu tú.
Điều này đã giúp Singapore tránh được nền chính trị mang tính cộng đồng như Malaysia, nơi các chức vụ, quyền lợi và nguồn lực được cho là phân bổ dựa trên sắc tộc nhiều hơn so với tính hiệu quả. Singapore cũng tránh được những vụ bạo lực mang tính sắc tộc tồi tệ vẫn còn tồn tại ở châu Á.
2. Cơ chế nhà nước mạnh mẽ đi kèm với những điều luật và quy định về trật tự nghiêm ngặt
Theo chuyên gia diễn thuyết David Lim của Singapore, xã hội Singapore từ những năm 1960 đến 1970 tồn tại một quy ước ngầm là người dân tin rằng chính phủ mà họ bầu ra đang làm việc vì lợi ích của họ, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc buộc họ phải chấp nhận những chính sách không được ưa chuộng, nhưng cần thiết.
Singapore sau đổi mới 1970
Lim đánh giá việc Singapore đạt tỷ lệ sở hữu nhà cao nhất thế giới (90%) không chỉ là một thành công lớn, mà còn cho thấy mọi người dân đều được hưởng lợi ích. Bên cạnh đó, quốc đảo còn dự trữ nhiều quỹ tài sản nhà nước.
"Các chính sách này đã giúp hàng nghìn người thoát khỏi cảnh nghèo đói và những khu ổ chuột hoang tàn, đồng thời giúp cải thiện tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và sức khỏe tổng thể của người dân", Lim nhận định. Tuy nhiên, diễn giả này nói thêm rằng cơ chế nhà nước mạnh mẽ đi kèm với những điều luật và quy định về trật tự nghiêm ngặt.
Chính phủ muốn động lực vươn tới sự xuất sắc lan tỏa và bao trùm mọi giai tầng xã hội, muốn người dân Singapore thấy rằng cơ hội bình đẳng dành cho mọi người bất kể nguồn gốc xuất thân, gia thế, địa vị, chủng tộc, tôn giáo hay giới tính… Ai cũng có cơ hội cạnh tranh sòng phẳng để thành công nhưng chỉ những người xuất sắc nhất được lựa chọn, tạo điều kiện tốt nhất để đạt thành công.
3. Giáo dục là lối thoát cho tình trạng nghèo túng, lạc hậu và phân hoá của Singapore
Ngay lúc mới nắm quyền điều hành chính phủ, Lý Quang Diệu nhận thức rằng chính giáo dục sẽ là lối thoát cho tình trạng nghèo túng, lạc hậu và phân hóa của Singapore hiện tại.
Ông khẳng định: “Về lâu dài, giáo dục làm nên chất lượng của thế hệ trẻ, điều sẽ quyết định tương lai của chúng ta. Và chúng ta phải đầu tư vào nó nhiều hơn bất kỳ ngành nào khác ... Trường học sẽ đào tạo học sinh, sân chơi sẽ giúp chúng khỏe mạnh và cường tráng. Nhưng quan trọng hơn, nó sẽ dạy cho học sinh những tiêu chuẩn cao về hành vi cá nhân, những chuẩn mực tốt và xấu, đúng và sai của xã hội. Nếu không có những giá trị này, một thế hệ biết chữ có thể nguy hiểm hơn một thế hệ hoàn toàn thất học”.
Ông đã ban hành chính sách giáo dục song ngữ, khuyến khích việc sử dụng tiếng Anh tiêu chuẩn, thành lập giải thưởng Prime Minister’s Book Prize để trao tặng hằng năm cho học sinh song ngữ nổi bật nhất trong các trường tiểu học và trung học.
Tiếng Anh là “ngôn ngữ làm việc” của Singapore, được sử dụng trong công việc, học tập và thông tin liên lạc giữa các sắc tộc. Còn các ngôn ngữ khác được coi là “tiếng mẹ đẻ” của các nhóm dân tộc lớn. Thực tế này đặt ra thách thức cho giới cầm quyền Singapore lúc bấy giờ là phải có một chính sách phát triển giáo dục phù hợp, trong đó chính sách về ngôn ngữ là trọng tâm.
4. Xây dựng một đất nước hoan nghênh đầu tư từ nước ngoài
"Nếu PAP có một tư tưởng bất thành văn, thì đó là họ không tuân theo hệ tư tưởng nào cả", Lim nhận xét, bổ sung thêm rằng ông Lý dường như ưa thích chủ nghĩa thực dụng chiến lược.
Singapore từng bị bao quanh bởi những đối thủ tiềm tàng, ít nhất là vào giữa thập niên 1960. Vì vậy, việc xây dựng một quốc đảo nhỏ bé mà không thành lập liên minh, hoặc đi theo bất kỳ hệ tư tưởng chính trị nào, trở nên thiếu thực tế.
Tiến sĩ Albert Winsemius, cố vấn kinh tế do Liên Hợp Quốc chỉ định của Singapore, và Goh Keng Swee, người đảm nhiệm vấn đề kinh tế của ông Lý, đã bắt tay vào xây dựng một đất nước hoan nghênh đầu tư nước ngoài, giữa lúc nhiều nơi tại châu Á nghi ngờ chủ nghĩa tư bản sau thời kỳ thuộc địa.
Họ đã thành lập một trong những khu công nghiệp đầu tiên ở phía tây quốc đảo, phát triển các chính sách giáo dục để hỗ trợ công việc và nỗ lực đổi mới giáo dục, bao gồm đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ được giảng dạy và sử dụng chính trong thương mại.
Khi Singapore bắt đầu vươn mình khỏi những lĩnh vực đòi hỏi sử dụng nhiều lao động, chuyển sang công việc cần công nghệ cao hơn của các tập đoàn đa quốc gia, chương trình giáo dục cũng thay đổi theo thời đại. Giờ đây, một nửa nền kinh tế có động lực từ các công ty đa quốc gia trong nhiều lĩnh vực như nghiên cứu, sản xuất hoặc dịch vụ.
5. Cho phép Singapore trở thành điểm giao thoa của thương mại toàn cầu và xây dựng một lực lượng quốc phòng hùng mạnh
Lý Quang Diệu khiến đất nước trở nên hòa hợp với những cường quốc lớn hơn nhiều tại khu vực, cũng như các siêu cường.
Theo diễn giả Lim, ông Lý cho rằng đây là cách duy nhất giúp Singapore tồn tại. Để đạt được mục tiêu này, ông cho phép Singapore trở thành điểm giao thoa của thương mại toàn cầu và xây dựng một lực lượng quốc phòng hùng mạnh.
Với những thành tựu mang lại cho đất nước, ông Lý nhận được sự kính trọng của nhiều người Singapore, đặc biệt là những người lớn tuổi luôn nhớ đến khả năng lãnh đạo của ông trong thời kỳ độc lập và tách rời khỏi Malaysia.
Ông Lý cũng được quốc tế nhiều lần vinh danh như nhận huân chương Mặt trời mọc năm 1967, giải thưởng Woodrow Wilson cho dịch vụ công do Trung tâm Học giả Quốc tế Woodrow Wilson trao tặng. Cựu tổng thống Mỹ Barack Obama gọi ông là "người giúp thúc đẩy các phép màu kinh tế Châu Á" và "huyền thoại của châu Á trong thế kỷ 20 và 21".
Sau khi thôi giữ chức thủ tướng, Lý Quang Diệu vẫn được coi là người ảnh hưởng lớn đến chính quyền Thủ tướng Lý Hiển Long, con trai cả của ông.
Đất nước Singapore xinh đẹp và hiện đại ngày nay.
Quốc đảo Singapore nhỏ bé giờ đây sở hữu nền kinh tế phát triển hàng đầu châu Á, thuộc nhóm có GDP bình quân đầu người cao nhất thế giới, từng có hai năm Singapore liên tiếp dẫn đầu thế giới về khả năng cạnh tranh kinh tế, theo bảng xếp hạng thường niên của Viện Quản lý phát triển (IMD) tại Thụy Sĩ.
Năm 2021, khi dịch bệnh covid-19 diễn ra, GDP đảo quốc sư tử vẫn tăng trưởng 7,2%. Chính những chính sách đúng đắn về quản lý, giáo dục, kinh tế và hàng loạt quy định khắt khe đã tạo ra tiêu chuẩn, trình độ dân trí và sự tăng trưởng mạnh mẽ cho Singapore.
Ngày 23 tháng 3 năm 2015, Cố Thủ tướng Lý Quang Diệu từ trần ở tuổi 91. Những di sản vĩ đại ông để lại cho Singapore và toàn thế giới mãi là nguồn cảm hứng cho thế hệ sau.
