Kinh tế bất ổn, giới siêu giàu chi nhiều tiền cho nghệ thuật để … ‘giữ của’?

Ngày 16/11 vừa qua, nhà đấu giá Sotheby's thông báo tổng doanh thu bán tác phẩm nghệ thuật đương đại trên toàn cầu từ đầu năm đến nay đạt 1,8 tỉ USD, cao thứ hai sau năm 2021.

Tại nhà Christie's New York, phiên đấu giá bộ sưu tập của người đồng sáng lập Microsoft - tỷ phú Paul Allen. Bộ sưu tập này đã lập kỷ lục với mức giá 1,5 tỉ USD, và trở thành phiên đấu giá đầu tiên có giá trị lên đến 10 con số.

Tương tự như cuộc đấu giá bộ sưu tập của tỷ phú Macklowe vào mùa xuân 2022 tại Paris trước đó, đã mang về 922 triệu USD cho nhà đấu giá Sotheby's.

Nhiều tác phẩm nghệ thuật được bán với giá kỷ lục tại các phiên đấu giá, trong khi thế giới đang bị chi phối bởi lạm phát và suy thoái kinh tế, các công ty công nghệ đang sa thải nhân viên hàng loạt, một số sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới sụp đổ, chiến tranh ở Ukraine vẫn tiếp diễn và các gia đình ở châu Âu đang nóng dần lên.

Chuyện gì đang xảy ra?

Câu trả lời rất đơn giản: Cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt không ảnh hưởng đến các tỷ phú. Ngay cả tỷ phú Mark Zuckerberg đến Jack Ma, dù bị ảnh hưởng kinh tế trên thị trường chứng khoán, nhưng họ không mất tài sản đã tích lũy dài hạn.

Các chính sách kinh tế mở trên toàn cầu trong 20 năm qua, ngày càng có nhiều tỷ phú hơn bao giờ hết. Mặt khác, nghệ thuật đã được hưởng lợi từ lãi suất thấp, làm tăng giá trị của các tài sản dài hạn.

Ông Dirk Boll, chủ tịch nhà đấu giá Christie's ở châu Âu, Trung Đông, Nga và Ấn Độ, cho biết: "Lãi suất thấp có nghĩa là mọi người đang mua những thứ mà trước đây họ chưa từng mua. Ngày xưa, người ta nói 'đồng tiền phải được xoay vòng liên tục', nhưng nghệ thuật là một loại tài sản lưu trữ giá trị an toàn".

Ông Boll nói thêm, khi nghệ thuật đạt đến mức đỉnh điểm, nó sẽ tiếp tục mang lại giá trị lâu dài, về cả mặt văn hóa và tài chính.

Người mua các tác phẩm nghệ thuật cao cấp cũng mở rộng về mặt địa lý: Trung Quốc là niềm hy vọng lớn tiếp theo cho thế giới nghệ thuật. Các quốc gia Đông Nam Á, chẳng hạn như Singapore, sẽ tổ chức một hội chợ mới vào tháng 1/2023.

Mặc dù Christie’s không tiết lộ người mua tất cả các tác phẩm trong đợt bán đấu giá bộ sưu tâp của Paul Allen, nhưng khoảng 1/4 số tác phẩm giá trị đã thuộc về người mua châu Á.

Các bức tranh đã vượt mốc 100 triệu USD tại cuộc bán đấu giá bộ sưu tập của Paul Allen: bức Les Poseuses Ensemble (phiên bản Petite) của Georges Seurat được bán với giá 149 triệu USD; bức La Montagne Sainte-Victoire của Paul Cezanne với giá 138 triệu USD; bức Verger avec cyprès của Vincent Van Gogh với giá 117 triệu USD và Rừng bạch dương của Gustav Klimt với giá 105 triệu USD.

Một câu hỏi được đặt ra: Bùng nổ thị trường nghệ thuật sẽ kéo dài bao lâu?

Một nguyên tắc chung là thị trường nghệ thuật diễn biến chậm hơn thị trường chứng khoán khoảng một năm. Một số chuyên gia đã nhìn thấy dấu hiệu suy yếu của thị trường nghệ thuật.

Bà Melanie Gerlis, tác giả của hai cuốn sách về thị trường nghệ thuật, cho biết: "Tất cả các tác phẩm sưu tập của tỷ phú Paul Allen đều được bảo đảm bởi nhà Christie. Khi tôi nhìn thấy sự đảm bảo, điều đó cho tôi biết rằng về lâu dài thị trường sẽ không ổn".

Được bảo đảm bởi nhà đấu giá hoặc bên thứ ba, điều này có nghĩa là người gửi 'hàng' sẽ đưa ra mức giá tối thiểu, ngay cả khi tác phẩm không bán được tại phiên đấu giá. Tại một thời điểm có thể những tác phẩm rất khan hiếm, nhưng đến một lúc nào đó chúng sẽ xuất hiện liên tục trên thị trường. 

Bà Gerlis lưu ý rằng không phải tất cả các tác phẩm sưu tập của Paul Allen đều mang lại lợi nhuận lớn. Ông Allen đã mua một bức tranh của họa sĩ siêu thực người Pháp Yves Tanguy vào năm 1999 với giá 1,5 triệu USD, một kỷ lục của nghệ sĩ vào thời điểm đó.

Bức tranh được bán với giá 3,4 triệu USD có phí và  giá 2,8 triệu USD không có phí. Giá bán không tệ, nhưng không phải là một khoản đầu tư 'siêu hời' trong khoảng thời gian 20 năm.

Các nhà đấu giá cũng đã làm rất tốt trong đại dịch. Trong thời gian phong tỏa, trang web đấu giá trực tuyến phù hợp với người dân ở nhà, có thu nhập cao, và họ đã tận dụng người sưu tập từ các thị trường mới ở khu vực công nghệ và châu Á.

Ông Dirk Boll chỉ ra rằng, về vấn đề giá đấu giá, các tác phẩm phải mất nhiều năm để tăng giá trị, và vượt mốc 1 triệu USD được định sẵn chỉ trong một hoặc hai năm. Điều đó có tác dụng ‘vắt kiệt’ các dịch vụ bán đấu giá ở thị trường trung bình, vì các tác phẩm có chất lượng cao, hoặc những tác phẩm có tính đầu cơ cao, nhanh chóng vượt khỏi tầm với của các nhà sưu tập.

Martin Klosterfelde, giám đốc phòng trưng bày Skarstedt ở London chia sẻ, các chuyên gia nghệ thuật vẫn chưa từ bỏ sự hoài nghi về sự bền vững của thị trường nghệ thuật đặc biệt này, khi kinh tế toàn cầu bước vào đợt suy thoái lớn.