Tại sao một nửa trong số 20 người giàu nhất nước Nga chưa bị trừng phạt?

Theo Bloomberg, một nửa trong số 20 người giàu nhất của Nga vẫn chưa bị trừng phạt vì cuộc chiến ở Ukranie. Một nhóm các tỷ phú siêu giàu, quyền lực của nước này vẫn tự do hoạt động trên khắp thế giới mà không bị hạn chế bởi các lệnh cấm.

Tính chung, các tài phiệt Nga với tổng tài sản ít nhất 200 tỷ USD (trước khi cuộc chiến bắt đầu) đã bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt.

Trong nỗ lực cô lập Nga khỏi nền tài chính quốc tế và gây sức ép với Tổng thống Vladimir Putin, Anh đã trừng phạt 10 trong số 20 tỷ phú giàu nhất nước này còn Liên minh châu Âu (EU) trừng phạt 9 tỷ phú. Trong khi đó, Mỹ đã trừng phạt 4 người. Tuy nhiên, chỉ có 3 tài phiệt góp mặt trong cả 3 danh sách, 4 trong số 5 người đàn ông giàu nhất nước Nga không bị trừng phạt ở bất kỳ đâu.

Tỷ phú Nga bị trừng phạt giàu nhất trong danh sách là Alexey Mordashov, cổ đông kiểm soát của Severstal PJSC, nhà sản xuất thép lớn thứ tư của Nga. Ông đã bị EU đóng băng tài sản vào ngày 28/2 và bị Anh đưa vào danh sách trừng phạt 2 tuần sau đó. 

Tỷ phú năng lượng Leonid Mikhelson, ông trùm thép Vladimir Lisin và Vagit Alekperov - Chủ tịch tập đoàn dầu mỏ khổng lồ Lukoil PJSC, nằm trong số những người Nga giàu có khác chưa bị trừng phạt.

Một nửa trong số 20 người giàu nhất nước Nga chưa bị Mỹ, Anh hay EU trừng phạt. Ảnh: Bloomberg

Bloomberg cho biết, việc theo dõi danh sách tài phiệt Nga bị trừng phạt vẫn gặp nhiều khó khăn vì Washington, Brussels và London đưa ra các hình phạt trong một loạt các thông báo không được liên kết. Australia, Canada và Nhật Bản áp đặt các hạn chế của riêng mình.

Các chuyên gia trừng phạt cho rằng quyết định không kiểm duyệt một số tỷ phú giàu nhất nước Nga một phần có liên quan đến cổ phần quan trọng của họ trong các công ty năng lượng, kim loại và phân bón khổng lồ. 

John Smith, người từng đứng đầu đơn vị trừng phạt của Bộ Tài chính Mỹ, Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC), cho biết: “Có những lý do để hạn chế một số nhà tài phiệt và có những lý do để không trừng phạt một số người khác. Có thể là do họ không có mối quan hệ thận cận với Điện Kremlin hoặc quá khó để xử phạt họ ngay từ đầu và các chính phủ muốn lên kế hoạch trước khi ra quyết định”.

Mỹ đã rút kinh nghiệm từ năm 2018, khi trừng phạt tỷ phú Oleg Deripaska, người kiểm soát United Co. Rusal International PJSC, công ty nhôm lớn nhất thế giới bên ngoài Trung Quốc. Điều đó khiến giá toàn cầu tăng vọt, chỉ ổn định sau khi Deripaska đồng ý từ bỏ quyền kiểm soát Rusal vào năm 2019.

Các biện pháp trừng phạt đã ảnh hưởng đến giới tài phiệt Nga như thế nào?

Một số người Nga bị nhắm mục tiêu vì có mối liên hệ rõ ràng với các công ty nhà nước, bất kể giá trị tài sản ròng của họ. Trong đó bao gồm Igor Shuvalov, cựu Phó thủ tướng Nga và hiện là Chủ tịch ngân hàng nhà nước VEB, hay Sergey Ivanov là CEO công ty kim cương Alrosa PJSC do nhà nước kiểm soát và thành viên hội đồng quản trị tại Gazprombank.

Các biện pháp trừng phạt chưa từng có đang diễn ra trên khắp các châu lục. Giới giàu có Nga đang gấp rút di dời tài sản trong bối cảnh các nhà chức trách ở Italia, Pháp, Tây Ban Nha và các nơi khác tiến hành thu giữ du thuyền và máy bay phản lực tư nhân.

Roman Abramovich, cổ đông lớn nhất của nhà sản xuất thép lớn thứ hai của Nga Evraz Plc, đang rao bán câu lạc bộ bóng đá Chelsea sau khi bị Anh và EU trừng phạt.

Alisher Usmanov, người sở hữu 49% USM, công ty kiểm soát nhà sản xuất thép và quặng sắt Metalloinvest, đã bị Mỹ, Anh và EU trừng phạt. Một người phát ngôn cho biết ông đã chuyển hầu hết bất động sản và các tài sản khác của mình thành các quỹ tín thác mà ông không còn là người thụ hưởng nữa.

Có nhiều khác biệt trong việc áp lệnh trừng phạt với giới tài phiệt Nga của Mỹ, Anh và EU. Ảnh: Bloomberg

Một tháng sau khi cuộc chiến nổ ra, Nga hiện là quốc gia bị trừng phạt nhiều nhất trên thế giới. Việc đóng băng dự trữ của ngân hàng trung ương và đẩy một số ngân hàng ra khỏi hệ thống thanh toán quốc tế khiến đồng rúp mất giá và Nga đứng trước bờ vực vỡ nợ.

Tuy nhiên, phân tích của Bloomberg về hàng nghìn hồ sơ trừng phạt cho thấy có sự khác biệt nổi bật giữa các hình phạt do Mỹ, Anh và EU đặt ra. Mỹ đã đóng băng tài sản của 852 người, EU là 775 và Anh là 982. Nhưng nhiều lệnh trừng phạt đó không trùng lặp. 

Tại sao một số tỷ phú không bị trừng phạt?

Nhiều tỷ phú chưa bị trừng phạt đang hoạt động trong các lĩnh vực hàng hóa quan trọng trên toàn cầu và sở hữu cổ phần đáng kể trong các công ty lớn cung cấp cho các quốc gia phương Tây.

John Smith nói: “Mục tiêu chính của các biện pháp trừng phạt là chúng ta làm tổn thương mục tiêu trừng phạt hơn là làm tổn thương chính mình. Khi bạn nói về khí đốt, châu Âu vẫn cần Nga. Mỹ và các đồng minh sẽ xem xét rất cẩn thận để xem những sản phẩm nào từ Nga có thể gần như thiết yếu đối với chúng ta và các công ty nước thứ ba đồng thời tìm cách tránh những tác động đó ”.

Potanin, người đã xây dựng tài sản của mình vào những năm 1990, là một trong những nhà tài phiệt giàu có nhất nước Nga và vẫn chưa bị trừng phạt. Ông từng chơi khúc côn cầu với Putin và giúp Điện Kremlin tổ chức Thế vận hội Sochi vào năm 2014. Sau khi cuộc chiến nổ ra, tỷ phú này khiến nhiều người ngạc nhiên khi chỉ trích kế hoạch tịch thu tài sản của các công ty rời Nga.

Potanin sở hữu 36% cổ phần của MMC Norilsk Nickel PJSC, đưa ông trở thành cổ đông lớn nhất trong công ty chiếm khoảng 10% niken tinh chế và 40% sản lượng palladium toàn cầu - rất quan trọng để sản xuất chất bán dẫn, vốn đã thiếu trước cuộc chiến.

Mikhelson, người giàu thứ hai của Nga, cũng không bị trừng phạt, mặc dù ông có quan hệ kinh doanh sâu rộng với Gennady Timchenko - một tỷ phú thân cận với Putin và là một trong những người đầu tiên bị Mỹ trừng phạt vào năm 2014. Mikhelson sở hữu khoảng 1/4 Novatek PJSC, nhà sản xuất khí đốt ngoài quốc doanh lớn nhất ở Nga và là nhà cung cấp chính cho châu Âu, trong khi Timchenko sở hữu 23,5%.